.png)
Şema ve Mod Terapisi: Derinlemesine Psikolojik İyileşmede Etkili Bir Ekol
- Oğuz Şener
- 3 Şub
- 3 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 9 Şub
Ruhsal iyilik halini artırmak ve duygusal yükleri dengelemek için geliştirilen terapötik yöntemler arasında, Şema Terapisi ve onun dinamik bir uzantısı olan Mod Terapisi, kalıcı psikolojik dönüşüm vaadiyle öne çıkar. Bu iki yaklaşım, kökleri çocukluk dönemine uzanan uyumsuz şemaları ve bunlarla bağlantılı duygusal tepki modellerini yeniden yapılandırmayı hedefler. Uzman eşliğinde ilerlenen bu süreç, bireylerin hem içsel dinamiklerini keşfetmelerine hem de etkili baş etme mekanizmaları geliştirmelerine olanak tanır. Yazının ilerleyen bölümlerinde örnek vakalar ve daha detaylı bilgilere ulaşacaksınız.
Yazı Bölümleri:
Şema Terapisi: Kök Nedenlere Odaklanan İyileştirici Bir Yolculuk
Temellerini Dr. Jeffrey Young’ın attığı Şema Terapi, klasik bilişsel-davranışçı tekniklerin sınırlarını genişleterek, erken yaşlarda oluşan ve temel ihtiyaçların (sevgi, güven, özgürlük) karşılanmamasıyla şekillenen zihinsel kalıpları merkeze alır. Bu kalıplar, yetişkinlikte ilişki çatışmaları, kronik kaygı veya öz-değer eksikliği gibi sorunlara dönüşebilir. Şema terapi, danışanların geçmiş travmaları güvenli bir ortamda yeniden deneyimlemelerini sağlarken, duygusal ve davranışsal düzeyde köklü bir dönüşüm sunar.
Örnek Bir Olgu Sunumu: Duygusal Yoksunluk Şeması
Çocukluk Dönemi:
7 yaşındaki Zeynep, fiziksel ihtiyaçları ailesi tarafından karşılanmasına rağmen, duygusal açıdan büyük bir ihmale maruz kalıyor. Annesi, depresyonundan ötürü iletişim kurmakta zorlanırken, babası yoğun iş temposunu gerekçe göstererek evde yeterli vakit geçirmiyor. Bu durum, Zeynep'in oyuncak bebeğine sarılarak "Kimse beni dinlemiyor" diye ağlamasına neden oluyor. Sürekli göz ardı edilen duygusal ihtiyaçlar, onun "Değersizim" ve "Yalnızlık" duygularını pekiştiriyor.
Yetişkinlik Dönemi:
35 yaşındaki Elif, partneriyle ilişkide sürekli olarak "Bana yeterince ilgi göstermiyor" şeklinde tartışmalara giriyor. Partnerinin sarılma anlarında bile, bu yakınlığı gerçek hissetmeyerek reddediyor. Sosyal çevresinde sürekli onay arayışı içinde olan Elif, derin ve sağlam bağlar kuramıyor; bu durum da onun içsel boşluk ve kronik mutsuzluk yaşamasına yol açıyor.
Terapötik Odak:
Bu şemada, "acı çeken çocuk" modunun ihtiyaçlarının belirlenmesi ve danışanın sağlıklı duygusal bağlar kurmasını destekleyecek stratejilerin geliştirilmesi ön planda tutuluyor.
Mod Terapisi: İçsel Çatışmaları Dengelemek İçin Bir Rehber
Şema Terapi’nin dinamik bir uzantısı olan Mod Terapisi, kişinin içsel çatışmalarını “duygusal durumların dinamik yapıları” üzerinden analiz eder. Örneğin, “Eleştirel Ebeveyn Modu” ile harekete geçen bir birey, ilişkilerinde sürekli yargılanma korkusu yaşayabilir. Benzer şekilde, “Yalnız Çocuk Modu” aktifleştiğinde, terk edilme korkusu yoğun duygusal tepkilere yol açabilir.
Şema Terapi'deki bazı Mod Türleri:
İncinmiş Çocuk Modları: İhmal veya istismar, kayıp, travma vs gibi. sonucu oluşan kırılgan tarafımız.
Bazı Savunma Modları: Kaçınma, aşırı uyum veya saldırgan tutumlar.
Eleştirel Ebeveyn Modları: İçselleştirilmiş mükemmeliyetçilik veya suçlayıcı sesler.
Sağlıklı Yetişkin Modu: Dengeli karar alma ve öz-şefkat becerileri, şu ana entegre ve işlevsel seçimleri yapabilen tarafımız.
Şema-Mod Terapisinin temel amacı, Sağlıklı Yetişkin Modu’nu güçlendirerek diğer modlarla uyumlu bir iletişim kurmaktır.
Neden Şema ve Mod Terapisi’nde Uzman Desteği Gerekli?
Şema-mod Terapisi, derin psikolojik katmanlara indiği için deneyimli klinisyenler tarafından yürütülmelidir. Uzmanlar, yaşam öyküsü analizleri, imgeleme çalışmaları veya rol canlandırma gibi tekniklerle şemaların kaynağına iner. Ayrıca, EMDR gibi tamamlayıcı yöntemlerle travmatik anıların işlenmesini kolaylaştırır.
Profesyonel rehberliğin avantajları:
Güven temelli terapötik ilişki kurulumu.
Duygusal aktarım süreçlerinin sağlıklı yönetimi.
Kişiye özgü müdahale planları ve somut stratejiler.
Bilimsel Veriler ve Etkinlik
Araştırmalar, Şema Terapisi’nin borderline kişilik bozukluğu ve kronik depresyonda etkinliğini kanıtlarken (Arntz & van Genderen, 2009), Mod Terapisi’nin karmaşık travmalarda duygusal dengeyi sağladığını gösteriyor. Ancak bu sonuçlar, eğitimli terapistlerin klinik becerileriyle doğrudan ilişkilidir.
Kendi Kendine İyileşme Neden Yetersiz Kalır?
Şemalar ve modlar genellikle bilinçdışı süreçlerle işlediğinden, bireylerin bu kalıpları tek başına fark etmesi neredeyse imkansızdır. Uzman desteği, hem güvenli bir keşif alanı yaratır hem de duygusal direnç noktalarını aşmada yol gösterici olur.
Şema ve Mod Terapisi, geçmişin yaralarını “silerek” değil, onlarla yapıcı bir diyalog kurarak iyileşmeyi mümkün kılar. Bu yolculukta lisanslı bir terapistle çalışmak, teknik bilginin yanı sıra empati ve sabır gerektiren bir ortaklıktır. Yaşamınızda tekrarlayan zorluklar varsa, bu terapilerin size özel tasarlanmış stratejiler sunabileceğini unutmayın. Profesyonel destek, yalnızca semptomları hafifletmekle kalmaz, aynı zamanda özgün ve tatmin edici bir yaşamın kapılarını açar.
Kaynakça:
Masley, S. A., Gillanders, D. T., Simpson, S. G., & Taylor, M. A. (2011). A Systematic Review of the Evidence Base for Schema Therapy. Cognitive Behaviour Therapy, 41(3), 185–202. https://doi.org/10.1080/16506073.2011.614274
Arntz, A. (2012). Schema therapy for cluster C personality disorders. In: J. B. M. van Vreeswijk & M. Nadort (Eds.), The Wiley-Blackwell Handbook of schema therapy: Theory research and practice (pp. 397–425). Chichester: Wiley-Blackwell.
Comments